Merceditas, Maderna ve Yeniden Yorum
“Merceditas” neden bir çok sevildi, çok çalındı, fark yarattı ve neden aynı zamanda çok dansçıyı da bunalttı ve rahatsız etti? Bu kararsızlığın kaynağı ne olabilir?
Merceditas’ın sözleri ve bestesi Ramon Sixto Rios tarafından 1940’larda Chamame formunda yazıldı. “Chamame” Arjantin Mezopotamyası’na (Kuzedoğu Arjantin’de iki büyük nehrin arası) ait köklerinde yerli Paraguay ve göçmen Volga Almanları’nın Schottische müziklerini barındıran, 6/8 ölçülük ve sıklıkla akordeon(veya bandoneon), gitar ve keman ile, zaman zaman da salonda icra edildiğinde piyano ve double bass’ın da eklendiği bir müzik formu. Ramon Sixto Rios bu şarkıyı Mercedes Strickler Khalov (1916-2001) adına yapmış. Merceditas (Mercedesçik) Santa Fe bölgesinin küçük bir şehri olan Humbolt’ta yerleşik Alman asıllı bir aileden gelen, annesi ve kızkardeşleri ile beraber çiftçilik yaparak kendi ayakları üzerinde duran genç bir kızmış.
Arjantin Milongası 2/4 Vals’i 3/4 ritmik yapıdadır, Tango ise 4/4’tür. Merceditas 6/8 görünüyor. Notasına matematiksel olarak bakarsanız aldanırsınız, sadeleştirme yaparak 3/4’e eşitleyip Vals türünde der işin içinden çıkarsınız. ¾ Binary diye geçiyor, yani barlar arasında 3 adet 4’lük tek vuruş var. Ama 6/8 olduğunda 2 adet trenary var; yani her ölçüde 2’şer adet 3/8lik. Tipik bir ¾’de her ölçek içinde 1. Vuruşta vurgu yapıyoruz ve 2. 3. Vuruşlar yumuşuyor. Ama 6/8 olduğunda 1. sekizlide vurgulu, 4. Sekizlide orta vurgulu, 2,3 – 5,6 ‘larda ise hafif. Cümle olarak bakarsak da 8 ölçüden hesap etmemiz gerekiyor. Tipik bir Vals’de bir cümlede 8 vurgu olması lazım, çünkü 8 tane ¾’lükte cümle bitiyor. 6/8 olduğunda ise 8 adet güçlü vurgu ve 8 adet de orta vurgu olmalı. Çünkü 16 adet trenary (Sekizliden üçlemeler) bir müzikal cümleye giriyor.
“Chamame” versiyonu ile Brezilyalı müzisyenler Renato Borghetti ve Arthur Bonilla’nın 2014 yılı performansları ile dinleyelim.
Osmar Maderna (1918-1951) orkestasının yorumuna geçelim. Maderna çok yetenekli bir piyano virtüözüydü ve Miguel Calo tarzının arkasındaki müzisyendi, parçaların çoğunun aranjörlüğünü de Maderna yapmıştı. 1941-45 arasında Calo orkestrasında Enrique Francini, Armando Pontier ve Domingo Federico ile beraber çalıştı ve 80 kayıt gerçekleştirdi. Bu dönemde Calo orkestrasına “Yıldızlar Orkestrası” denmekteydi. Bu müzisyenlerin hepsi daha sonra kendi orkestalarını kurdular.
Maderna uçak kullanmayı seviyordu, genç yaşında geçirdiği kazada vefat etti. Vefatının ardından orkestrasını arkadaşı ve kemancısı Aquiles Roggero (1915-1977) Orquesta Simbolo Osmar Maderna adı ile ve benzer enstrumanları, müzik stilini ve prensipleri koruyarak devam ettirdi: Hızlı, renkli, melodik ve enerjik.
Maderna 1947’de De Monti’nin motifini Tangolaştırdı. Claudio Forte ve Barbara Carpino’nun 2016’da Floransa’daki performanslarını izliyoruz. Kendi orkestrasında ve piyanoda Osmar Maderna var.
Maderna’nın vefatından yedi yıl sonra Orquesta Simbolica Osmar Maderna’nın 1958’deki tangolaştırılmış Brahms motifi kaydını dinliyor ve Gienpiero Galdi ve Maria Filali’nin 2018’de Roma’daki performanslarını izliyoruz.
“Merceditas”a dönüyoruz tekrar. Brahms motifi ile aynı yıl (1958’de) kaydedilmiş. Vokalde Adolfo Rivas ve Raul Aldao var. Özellikle bas yürüyüşlerini dinlerseniz notada verilmeyen biçimde bir poliritmik yapı ile karşılaşırsınız. Bir kısmında 4/8 + 2/8, bir kısmında 2/4, bir kısmında da 4/4 karma vurgular sıralanmış, yani barların içi de sanki 2’şer bölüme ayrılmış da yazılmamış gibi. Bas vurguları notada görünmüyor. Ritme göre dans edenler için çok zorlayıcı ve keyifsiz bir durum. Ama melodiye göre dans ederseniz de cümleler çok vurucu, çok güçlü çıkış ve inişleri var. Ritmi en iyisi unutun gitsin. Teleferiğe binenleriniz bilirler, yukarı çıkarken ve aşağı inerkenki hissi. Ben ilk olarak 1976’da Bursa’da, son olarak da 2017’de Ordu’da teleferiğe bindim. Çıkarken enerjiyi boynumda ve şakaklarımda hissediyorum, inerkense içimde, karın boşluğumda. Dansa nasıl yansıyabilir peki? 2 türlü – 1- Soru ve cevap olarak, 2- Gerilim ve rahatlama olarak. Bu melodi ve vurgunun yapısına ve süratine göre 6/8 olduğunda aynı birim içine de inebilir, birimler arası da olabilir, cümleler arası da olabilir.
Merceditas ile başlayan 2 adet Orquesta Simbolo Osmar Maderna Tandası dinleyeceğiz şimdi. Her ikisi de Tango tandası. Merceditas’tan sonraki 3 parça her ikisinde de Tango, yani 4/4’lük. Merceditas Tango olarak sınıflanmış. Ritim algınız ne olursa olsun “Tango” diye geçiyor. Ben de Spotify’da Tango olarak ve Tanda’nın ilk parçası olarak sınıfladım. Başlangıç parçası olması, dansa davet etmedeki başarısı konusunda DJ’lerin uzlaştığını gösteriyor.
Diğer Tanda:
Şimdi de Facundo Pinero ve Vanesa Villalba çiftinin 2017’de Seul’de Merceditas performanslarını izleyelim. Başarılı bir klasik Tango performansı. Oldukça melodik bir performans. Başka çaresi de yok zaten, Merceditas çalıyorsa Melodik olmak zorunda yoksa vurgulardaki değişkenliğin altından kalkamazlar.
